Dünya AIDS Günü “Haklar Yolunda İlerle”, 2024 – Prof. Dr. Sarp ÜNER
Dünya AIDS Günü, HIV/AIDS konusunda farkındalık yaratmak, bu hastalıkla yaşayanlara destek olmak ve hastalık nedeniyle hayatını kaybedenleri anmak için küresel bir platform görevi görmektedir. Birleşmiş Milletler tarafından 1988 yılından beri her 1 Aralık’ta HIV/AIDS ile ilgili eğitim, önleme ve tedavinin önemi vurgunlamaktadır. Bu gün, virüse, damgalamayla mücadele etmek için kolektif eylem ihtiyacının bir hatırlatıcısı ve salgına karşı küresel dayanışmayı simgelemektedir.
HIV (İnsan bağışıklık yetmezliği virüsü) vücudun bağışıklık sistemine saldırarak kişinin tüberküloz ve mantar enfeksiyonları gibi fırsatçı enfeksiyonlara, ağır bakteriyel enfeksiyonlara ve bazı kanserlere karşı bağışıklığını zayıflatan bir virüstür. AIDS (Edinilmiş immün yetmezlik sendromu) enfeksiyonun en ileri aşamasında ortaya çıkmaktadır.
HIV, bugüne kadar tahminen 42,3 milyon kişinin hayatına mal olan önemli bir küresel halk sağlığı sorunu olmaya devam etmektedir. Küresel olarak, 2023 yılında yaklaşık 39,9 milyon kişinin HIV ile yaşadığı, 1,3 milyon kişinin HIV ile enfekte olduğu ve 630 bin kişinin HIV nedeniyle hayatını kaybettiği tahmin edilmektedir. Türkiye’de ise ilk tanının konulduğu 1985 yılından Kasım 2024 tarihine kadar geçen sürede 45.835 HIV ile yaşayan kişi ve 2.438 AIDS vakası saptanmıştır.
HIV enfeksiyonunun bugün için tedavisi yoktur. Bununla birlikte, fırsatçı enfeksiyonlar da dahil olmak üzere etkili önleme, teşhis, tedavi ve bakıma erişim sayesinde HIV enfeksiyonu yönetilebilir bir kronik sağlık durumu haline gelmiş ve HIV ile yaşayan kişilerin uzun ve sağlıklı bir yaşam sürmelerine olanak sağlamıştır. Küresel olarak 2025 yılına kadar, HIV ile yaşayan tüm insanların %95’inin tanı almış olması, tanı konanların %95’inin hayat kurtarıcı antiretroviral tedavi alıyor olması ve tedavi görenlerin %95’inin viral yükünün sıfırlanarak bulaştırıcılığının sonlandırılması amaçlanmaktadır. 2023 yılı sonunda bu değerler sırasıyla %86, %89 ve %93 olmuştur. Dünya Sağlık Örgütü ve UNAIDS, önleme, tedavi ve destek konularında devam eden zorluklar olduğunu, tedavi ve farkındalık alanındaki ilerlemelere rağmen, özellikle düşük ve orta gelirli ülkelerde sağlık hizmetlerine erişimde hala önemli boşluklar bulunduğunu bildirmektedir
Bu tema, HIV/AIDS ile yaşayan bireylerin temel insan haklarını vurgulamakta, HIV statülerine bakılmaksızın herkes için eşitlik, haysiyet ve saygı ihtiyacının altını çizmektedir. İnsan haklarının korunmasını ve HIV ile yaşayan kişilere karşı ayrımcılığın ortadan kaldırılmasını savunan tema, haklara odaklanarak, herkesin damgalanma ve ötekileştirmeden uzak bir şekilde sağlık hizmetlerine, eğitime ve desteğe eşit bir şekilde erişebildiği bir dünya yaratmayı amaçlamaktadır.
Dünya AIDS Günü HIV’in ortadan kalkmadığını, önceden olduğu gibi bugün de önemini koruduğunu hatırlatarak HIV’in insanların yaşamları üzerindeki etkisine ilişkin farkındalığın arttırılması, damgalama ve ayrımcılığın sona erdirilmesi ve HIV ile yaşayan insanların yaşam kalitesinin iyileştirilmesi için mücadeleye devam edilmesi gerekliliğini vurgulamaktadır.