Ofis Çalışanlarında Koruyucu Biyomekanik ve Ergonomik Prensipler
Kaslar, eklemin hareketlerini sınırlandıran yapılar, eklem kıkırdakları ve eklem içi sıvılar ve kemikler hareketten sorumlu başlıca yapılardır. Kasların, kemiklerin, tendonların ve bağların hareket üretmek için birlikte nasıl çalıştıklarını inceleyen canlı bir vücudunun hareket bilimi ise “biyomekanik” olarak tanımlanmaktadır.
Omurgamız başta olmak üzere vücudumuzun tüm eklem ve hareketli yapıları için bilinen önemli noktalardan biri de aynı pozisyonda statik olarak uzun süre kalmamasıdır. “Statik çalışma” belli bir noktada ve eklemleri belirgin pozisyonda sabit tutarak yapılan sabit çalışmadır. Bu durumda kaslar hareket etmezler fakat belli bir efor sarf ederler. Böyle bir çalışma durumunda vücudun ihtiyacı olan oksijen, kan dolaşımının az olması nedeni ile vücut tarafından yeterince sağlanamaz. Dolayısı ile çalışan kas grubunda yorulma, aynı zamanda da uyuşma/ karıncalanma meydana gelir. “Dinamik çalışma” ise farklı pozisyonlar ve hareketler kullanılarak yapılan çalışma şeklidir. Kasların çalışması sağlandığı için, hareketle orantılı olarak vücut tarafından dokulara gereksinimi olan oksijen içeriği yüksek kan sağlanır. Bu da daha uzun süre çalışabilmeyi beraberinde getirmektedir.
Ofiste ya da evde, bilgisayar ve ekran başında daha çok vakit geçirmeye başladığımız şu günlerde, bazı bilgilere sahip olmak ve bası önlemleri alarak insan vücudunun fiziksel özelliklerinin ve performansının korunması mümkün olabilmektedir. “Ergonomi” ise, insanın fiziksel ve psikolojik özelliklerini inceleyerek insanın makine ve çevre ile olan uyumunu doğal ve teknik olarak araştırma ve geliştirme çalışmalarına yoğunlaşan bilim dalıdır.
Ofis çalışanlarında koruyucu biyomekanik ve ergonomik yaklaşımlar incelenecek olursa beş ana başlıkta özetlenebilir.
• Klavye ve fare kullanımı
• Sandalye özellikleri
• Ekran özellikleri
Klavye ve fare kullanımında biyomekanik prensipler:
• Klavye ve farenin yerleşimi ve boyutları kişiye uygun olarak düzenlenmelidir.
• Doğru bir el-fare yerleşimi için klavye ve fare aynı yükseklikte olmalıdır.
• Fare klavyenin yanında olmalıdır.
• Bilek düz bir çizgide tutulmalıdır.
• Yazı yazarken sadece iki parmak değil tüm parmaklar kullanılmalıdır.
• Farenin kullanımı sırasında, bileği sağa ya da sola doğru bükmemeye dikkat etmelidir.
• El ve avuç içinin yukarı ve aşağı doğru döndür-me hareketi fazla yapılmamalıdır.
Sandalye özellikleri:
• Sandalyenin oturma yüksekliği ayarlanabilir olmalıdır.
• Kişi ayakta dururken diz hizasına göre ayarlanmalıdır.
• Sandalyenin sırt desteği olmalıdır ve oturma derinliği en uzun ve en kısa kullanıcılara uygun olmalıdır.
• Oturma yeri bacakların arkasına ve diz arkasına baskı yapmamalıdır ve kenarı aşağı doğru eğimli olmalıdır.
• Sandalyenin önünde ayakta durulduğunda, oturma yeri yatay durumda iken en yüksek seviyesi diz kapağı hizasında olmalıdır.
• Kol desteği önkolun hareketlerini kısıtlamalıdır.
• Kol desteği önkolun üst kolla 90 derece açıda durmasını sağlamalıdır.
Ayrıca sandalyede oturma sırasında boyları uygun olmayan kişilerde ayakların havada sallanır durumda kalmaması için ayak destekleri kulla-nılmalıdır. Ayak desteği mümkünse geniş olma-lıdır.
Ekran özellikleri:
• Kişinin tam önünde olmalıdır.
• Baş aşağı-yukarı ya da sağa-sola çevrilmek zorunda kalınmamalıdır.
• Baş dik pozisyonunda olmalıdır. Ne öne ne de arkaya doğru bir hareket olmamalıdır. Bu koşulun sağlanması için pratik yöntem ekran üst kenarın göz hizasında olmasını sağlamaktır. Aksi durumlarda boyun kaslarında zedelenme ve hatta boyun fıtığına kadar varan ciddi tıbbi hastalıklar ile karşılaşmak mümkündür.
• Ekran ile göz arasındaki uzaklık 60-90cm arasında olmalıdır. Bunu hesaplamanın kolay yolu ise ekranı bir kol mesafesi uzaklığa koymaktır.
Bilgisayar ekranı kullanımda ergonomik önlemler:
• Gözler 20 dakika aralıklarla ekrandan ayırıp uzakta bir noktaya odaklanmalı, 10–15 sn. göz-ler kapatılıp dinlendirilmelidir.
• Sık sık göz kırpma işlemi yapılmalıdır.
• Monitörün temiz tutulmasına özen gösterilmelidir. Monitörün kişiye uygun düzenlenmesi gerekmektedir
• Ekranda çok küçük karakterler kullanılmamalıdır.
• Ekran kontrastı gözü yormayacak şekilde ayarlanmalıdır.
• Monitörden gelen kimi zararlı ışınları önlemek için ekran filtresi kullanılmalıdır.
Bu ergonomik ve biyomekanik düzenlemelerin yapılması ve gerekli önlemlerin alınmasına ek olarak, olumlu bir yaşam tarzı geliştirmek, dü-zenli fiziksel egzersiz yapmak, sağlıklı ve dengeli beslenme alışkanlığı geliştirmek, alkol ve sigaradan uzak yaşam sürmek ve yeterli uyku alışkanlıkları edinmek hareketsizliğe ve strese bağlı hastalıkların riskini azaltmak için şiddetle önerilmektedir.