Verem Haftası: Farkındalık, Önleme Ve Tedavi Önemi – Prof. Dr. A. Berna DURSUN

| Yayınlandı

Prof. Dr. A. Berna DURSUN

Göğüs Hastalıkları
İmmünoloji ve Alerji Hastalıklar

Her yıl yeni yılın ilk pazar gününden itibaren kutlanan Verem Haftası, tüberküloz (verem) hastalığı konusunda toplumun bilinçlendirilmesini, hastalığın önlenmesi ve tedavisine yönelik farkındalığın artırılmasını amaçlayan önemli bir halk sağlığı etkinliğidir. İlk kez 1948 yılında kutlanmaya başlanan bu hafta, verem hastalığının ekonomik ve toplumsal sonuçlarına dikkat çekmeyi ve tüberkülozla mücadelede kolektif çabaların önemini vurgulamayı hedeflemektedir.

Tüberküloz (Verem) nedir?

Tüberküloz, Mycobacterium tuberculosis adlı bakterinin neden olduğu, çoğunlukla akciğerleri etkileyen ancak vücudun diğer organlarında da görülebilen bulaşıcı bir hastalıktır.

Dünyada ve Türkiye’de Tüberküloz

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerine göre tüberküloz, en çok ölüme neden olan bulaşıcı hastalıklardan biridir. 2023 yılı itibarıyla dünya genelinde tahminlere göre yaklaşık 10,8 milyon yeni tüberküloz hastası ortaya çıkmış ve 1,25 milyon kişi bu hastalık nedeniyle ölmüştür. Tüberküloz, halen bulaşıcı hastalıklardan kaynaklanan ölüm nedenleri arasında COVID-19’dan sonra ikinci sıradadır.

Son açıklanan resmi verilere göre, Türkiye’de 2023 yılında kayıtlı tüberküloz (verem) hastası sayısı 9.527’dir. Bu sayı, 2019 yılındaki 11.401 kayıtlı hasta sayısına kıyasla yaklaşık %16,4’lük bir düşüşe işaret etmektedir. Ülkemizde tüberküloz kontrolüne yönelik başarılı önleyici çalışmalar ve verem savaşı dispanserlerinin yaygın hizmeti, hasta sayısındaki bu azalmanın en önemli sebeplerindendir.

Ülkemizde Tüberküloza karşı mücadelede, sağlıklı bir yaşam ve koruyucu sağlık hizmetleri sunmayı amaçlayan “Ulusal Tüberküloz Kontrol Programı” kapsamında verem savaşı dispanserlerinde tanı, tedavi ve takip hizmetleri tüberküloz hastalarına ücretsiz sunulmaktadır.

Tüberküloz Hastalığının Belirtileri Nelerdir?

Tüberküloz belirtileri çok sayıda hastalığı taklit edebilir. Şikayetler sinsi bir şekilde hafif başlar ve yavaş ilerler. Genellikle şikayetler başka nedenlere kolaylıkla bağlanabildiği için hekime başvurmada gecikmeler olmakta ve hastalık ilerlemekte ve bulaştırıcılığı da giderek artmaktadır.

En sık görülen belirtisi 3 haftadan uzun süren öksürük olup, özellikle balgam çıkarma ile birlikte ise mutlaka bir sağlık kurumuna başvurulmalıdır. Hastalık ilerledikçe balgamla karışık kan tükürme, öksürükle ağızdan kan gelmesi, nefes darlığı gibi belirtiler de eklenir.

Tüberküloz mikrobik bir hastalık olup aynı zamanda ateş, halsizlik, zayıflama, gece terlemesi gibi belirtilere de yol açar.

Akciğer dışında tüberküloz basili yerleştiği organa göre, örneğin lenf bezi şişmesi gibi, farklı belirtiler de verebilir.

.

Tüberküloz Nasıl Teşhis Edilir?

Tüberküloz hastalığının kesin tanısı hastalığa yol açan mikrobun balgamda veya vücuda ait örneklerde tüberküloz basilinin özel boyalarla gösterilmesi veya üretilmesi ile konulur. Akciğer filmi, kan tahlilleri, tüberkülin deri testi yardımcı tahlillerdir.

Ülkemizde tüberküloz hastalığının tanısı, tedavisi ve takibi Verem Savaş Dispanserlerinde ücretsiz yapılmaktadır.

Tüberküloz Nasıl Tedavi Edilir?

Tüberküloz mikrobuna karşı etkili ilaçlar ile hastalık tedavi edilir. Tüberküloz basilini öldürmek ve kullanılan ilaçlara direnç gelişimini önlemek için en az dört farklı ilaç ile birlikte tedavi düzenlenir. Tedavi süresi en az 6 ay olup, hastanın özel durumuna göre bu süre uzayabilir. İlaçların düzenli ve yeterli süre kullanılması son derece önemlidir. Düzensiz ve eksik ilaç kullanımı veya ilaçların erken kesilmesi durumunda bulaştırıcılık devam eder, hatta ilaçlar etkisiz hale gelir ve dirençli tüberküloz hastalığına ilerleyebilir. Tedavi usulüne uygun şekilde sürdürüldüğü ve bulaştırıcılığı olmadığı sürece hastalar iş ve okullarına devam edebilir.

Tüberkülozlu Hasta ile Temas Durumunda Ne Yapılmalıdır?

Tüberkülozlu hasta ile aynı ortamı paylaşan ve tüberküloz mikrobuna maruz kalan kişilere “temaslı” denilmektedir. Tüm temaslı bireylerin Verem Savaşı Dispanseri’nde temaslı muayenesi yapılması gereklidir. Temaslı muayenesi neticesinde tüberküloz hastalığı saptananlara tedavi başlanır. Tüberküloz hastalığı saptanmasa da yaş, eşlik eden hastalıklar vb durumlar göz önüne alınarak koruyucu tedavi başlanması da gerekebilir.  Tüm temaslılar 2 yıl süresince 3-6 ay aralıklarla şikayetleri olmasa bile kontrol edilirler.

Tüberkülozdan Korunmak İçin Neler Yapmalıdır?

  • Kapalı ve havalandırması yetersiz ortamlarda maske takmak,
  • Genel hijyen kurallarına dikkat etmek,
  • BCG aşısını zamanında yaptırmak (bebeklere iki aylıkken ücretsiz yapılan BCG aşısı, tüberküloz menenjiti ve miliyer tüberkülozdan korumaktadır),
  • Uzun süren öksürük, ateş gibi belirtiler varsa en kısa sürede doktora başvurmak.

Tüberküloz, erken teşhis ve düzenli ilaç tedavisi ile büyük oranda iyileşebilen bir hastalıktır. Tedaviye düzenli devam etmek, hastalığın ilaçlara karşı direnç geliştirmesini engeller ve bulaş zincirini kırar. Hastaların tedavi boyunca ilaçlarını düzenli kullanmaları ve kontrollerini aksatmamaları, başarı oranını artırır. Ayrıca temaslı taraması, yani tüberküloz hastasıyla yaşayan veya yakın temasta bulunan kişilerin muayenesi ve takibi, salgınların önlenmesinde kritik rol oynar.

Tüberküloz, uygun tedavi ve önlemlerle önlenebilir ve iyileştirilebilir bir hastalıktır. Verem Haftası, bu mücadelede toplumsal bilincin ve iş birliğinin güçlendirilmesine önemli katkı sağlar. Erken teşhis, düzenli tedavi ve koruyucu sağlık hizmetlerinin yaygınlaştırılmasıyla tüberkülozun toplum üzerindeki etkisi azaltılabilir. Bu nedenle, herkesin hastalıkla ilgili bilgi sahibi olması ve risk faktörlerini göz önünde bulundurarak sorumluluk alması, tüberkülozla mücadelenin temelini oluşturur.